Πράγματι: Δεν πάει άλλο…

Μέσα σε ένα λιτό και σύντομο κείμενο, οι 35 διδάσκοντες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών παρέδωσαν μαθήματα δημοκρατικού ήθους (δείτε το κείμενο εδώ), με αφορμή την αρχική εγκατάσταση των απεργών πείνας στο κτίριο της Νομικής. Οι εν λόγω υπογράφοντες επισήμαναν μεταξύ άλλων πως το πανεπιστήμιο δεν προσφέρεται για ανεύθυνη πολιτική και πως οι διάφορες μειοψηφίες υπονομεύουν και υποβαθμίζουν το δημόσιο πανεπιστήμιο, εμποδίζοντας την απρόσκοπτη λειτουργία του.

Ας δούμε τα πράγματα με τη σειρά. Είναι πολύ διαδεδομένη η αντίληψη μιας ακαδημαϊκότητας που δεν θέλει να λερωθεί από αυτά που συμβαίνουν στην κοινωνία. Η ταυτότητα του «σοβαρού ακαδημαϊκού», που παράγει επιστημονικό έργο πέρα κι έξω από τη συγκυρία, παρουσιάζει πολύ ενδιαφέρον, κυρίως γιατί συνοδεύεται με ωραία κοστούμια και ταγιέρ, ακριβούς χαρτοφύλακες και γεύματα εργασίας με άλλους εξίσου «σοβαρούς» θεσμικούς παράγοντες. Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι πως η συγκεκριμένη άποψη για το πανεπιστήμιο δεν έχει καμία σχέση ούτε με την ιστορία του θεσμού, ούτε με τις επιστήμες, ούτε και με τη φιλοσοφία. Ας δούμε συνοπτικά το γιατί.

Η επιστημονική γνώση είναι εξ ορισμού κοινωνική. Η ίδια η έννοια της επιστήμης, όπως την ξέρουμε σήμερα, συγκροτήθηκε μέσα σε πολύ συγκεκριμένες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, παίζοντας συγκεκριμένο κοινωνικό και πολιτικό ρόλο στην τότε συγκυρία. Η Καθολική Εκκλησία το γνώριζε πολύ καλά αυτό. Το ίδιο και ο Γαλιλαίος, αλλά και ο Σπινόζα. Αυτά που επίσης ξέρουμε, εδώ και αρκετά χρόνια μάλιστα, είναι πως ακόμα και οι φυσικές επιστήμες, οι επονομαζόμενες από κάποιους ως «σκληρές επιστήμες», συγκροτούνται ως τέτοιες από τα εκάστοτε κοινωνικά και πολιτικά συμφραζόμενα. Με άλλα λόγια, το επιστημονικό πεδίο δεν είναι ούτε ουδέτερο, ούτε «αεροστεγές». Βρίσκεται πολλαπλώς συνδεδεμένο με ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία, από την οποία επηρεάζεται και την οποία επηρεάζει.

Διαφορετικά: Για ποιο λόγο μια κοινωνία να χρηματοδοτεί έναν θεσμό που παράγει κάτι που δεν πρόκειται να της χρησιμεύσει; Τι να τις κάνουμε τις κοινωνικές επιστήμες, την οικονομική επιστήμη, την οποιαδήποτε επιστημονική πειθαρχία, αν δεν μπορούν να επιλύσουν πρακτικά προβλήματα; Και αντίστροφα: Τα ζητήματα με τα οποία καταπιάνεται η οποιαδήποτε επιστήμη, από πού προέρχονται;

Οι υπογράφοντες το κείμενο επισημαίνουν πως η κατάχρηση του κτιρίου της Νομικής από τις διάφορες ομάδες είναι απαράδεκτη, ακόμα κι αν συμμερίζονται κάποιες από τις διεκδικήσεις τους. Το επιχείρημα είναι εξίσου ενδιαφέρον με τα παραπάνω: Από τη μια μεριά είναι το πανεπιστήμιο, ο ναός της γνώσης όπως αυτοί τον ονειρεύονται, κι από την άλλη είναι οι εχθροί του πανεπιστημίου, οι οποίοι αποκαλούνται «ομάδες». Αυτό παλιά το έλεγαν συγκεκαλυμμένο αυταρχισμό, ενώ τώρα το ονομάζουν δημοκρατία.

Όπως και νά΄ χει, η προσπάθεια των αξιότιμων καθηγητών να υπερασπιστούν το δημόσιο πανεπιστήμιο μιλώντας ως οι αυτόκλητοι υπερασπιστές και (μόνοι) φορείς του ορθού και αντικειμενικού λόγου, πέρα κι έξω από κάθε σχέση εξουσίας, είναι φιλότιμη. Άλλωστε ανάμεσα στους υπογράφοντες υπάρχουν αρκετοί που έχουν αφιερώσει πολλά χρόνια μελέτης των μορφών πολιτικού λόγου, συνεπώς γνωρίζουν καλά να χρησιμοποιούν τα εργαλεία της επιστήμης τους. Αυτό που είναι φανερό επίσης, είναι αυτό που κάποιοι παλιά το ονόμαζαν μικροαστισμό, ενώ τώρα το λένε ακαδημαϊκή υπευθυνότητα: Μπορεί να έχουν δίκιο, έστω και σε κάποια σημεία, αλλά προς θεού, δεν θα ξεβολευτούμε εμείς για το δίκιο τους. Το πανεπιστήμιο είναι σοβαρός θεσμός. Με απεργούς πείνας θα ασχολείται; Έχει άλλα θέματα, καλύτερα.

Οι υπογράφοντες καθηγητές τονίζουν πως η νομιμότητα τηρήθηκε χάρη στις ενέργειες της Πολιτείας και των πρυτανικών αρχών. Η μεταφυσική του νόμου και των αρχών σε όλο της το μεγαλείο. Δεν μας απασχολεί η δικαιοσύνη, αρκεί να τηρούνται οι νόμοι. Ενδιαφέρον κι αυτό το επιχείρημα, αρκεί να μας πουν οι αξιότιμοι καθηγητές ποιους νόμους παραβίασε η απεργία πείνας των μεταναστών στη Νομική. Και κατά πόσο ήταν νόμιμη η άρση του ασύλου και  η κλήση του πρύτανη του πανεπιστημίου από τον εισαγγελέα. Ακόμα, θα ήταν πολύ χρήσιμο να εξηγούσαν με ποιον τρόπο παρεμποδίστηκε η λειτουργία του πανεπιστημίου από την εγκατάσταση των απεργών πείνας σ’ ένα κτίριο που δεν χρησιμοποιείται από το πανεπιστήμιο. Καλό θα ήταν, ακόμα, να μας γνωστοποιήσουν αν και κατά πόσο οι πολιτικές για το πανεπιστήμιο που ασκήθηκαν τα τελευταία χρόνια έχουν ενισχύσει το εκπαιδευτικό και ερευνητικό του έργο. Και πώς βλέπουν τις προτάσεις της κ. Διαμαντοπούλου για την αναβάθμιση των πανεπιστήμιών με την εισαγωγή εξειδικευμένων τεχνοκρατών στη διοίκηση του πανεπιστημίου. Κι όσοι από αυτούς ασχολούνται με ζητήματα συνταγματικού δικαίου, θα μας ενδιέφερε πάρα πολύ η επιστημονική τους γνωμάτευση για τη συνταγματικότητα του Μνημονίου. Εκεί που υπάρχει επίδικο, η ευαισθησία των “35” αποδεικνύεται εκκωφαντικά επιλεκτική -ίσως γιατί τα δελτία ειδήσεων δεν μοιράζονται την ίδια οπτική.

Όσο για το επιχείρημα ότι ο χώρος της Νομικής αποτελεί σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα και πως πρέπει να προστατεύεται, αυτό είναι τουλάχιστον εκπληκτικό. Τι υπονοούν, αλήθεια, οι καθηγητές; Ότι την ευθύνη για την περικύκλωση της Νομικής από τα ΜΑΤ την έχουν οι απεργοί πείνας; Εξαιρετικό και άκρως ακαδημαϊκό. Και οι βιαστές παρόμοιους ισχυρισμούς κάνουν: δεν φταίω εγώ, αυτή με προκάλεσε…

Όπως και να χει πάντως, οι εν λόγω καθηγητές έχουν κάθε δικαίωμα να διεκδικήσουν τα αιτήματα τους, κάνοντας απεργία πείνας σε όποιο χώρο του πανεπιστημίου θελήσουν. Υποστηριχτές και υποκινητές θα βρεθούν πολλοί. Και σίγουρα δεν θα ανήκουν στις λεγόμενες «ομάδες»…